Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, co oznacza, że przedsiębiorcy mogą do tego ubezpieczenia chorobowego przystąpić, ale nie muszą. Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na zgłoszenie do tego ubezpieczenia to będzie zobowiązany do opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe w wysokości 2,45% podstawy wymiaru. Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu i opłacanie na nie składki powoduje, że jeśli zajdą określone zdarzenia to osobie ubezpieczonej chorobowo będą przysługiwać świadczenia z ZUS.
Najczęstszym zdarzeniem jest choroba. W takiej sytuacji przedsiębiorca opłacający składkę chorobową przez wymagany okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu (tzw. okres wyczekiwania – 90 dni dla osób prowadzących działalność gospodarczą) ma prawo do zasiłku chorobowego. Dodatkowo, przedsiębiorca ma prawo pomniejszyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o okres pobierania zasiłku chorobowego, czyli będzie opłacał wtedy składki w niższej kwocie.
Przedsiębiorca, który nie przystąpił do ubezpieczenia chorobowego, a co za tym idzie, nie opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe w przypadku wystąpienia u niego choroby i konieczności przebywania na zwolnieniu lekarskim, nie będzie miał prawa do zasiłku chorobowego. W takiej sytuacji, pomimo tego, że przedsiębiorca nie prowadził w danym miesiącu czy nawet tylko przez część miesiąca działalności z racji choroby to i tak będzie zobowiązany zapłacić składki na ubezpieczenia w pełnej wysokości, czyli za cały miesiąc.
Termin opłacania składek na ubezpieczenia
Do końca 2021 roku bardzo ważnym było opłacanie w terminie wszystkich składek. W przypadku opłacenia składek po terminie lub w niepełnej wysokości, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustawało od pierwszego dnia tego miesiąca, za który składki zostały opłacone po terminie lub w niepełnej wysokości.
Przykład: Przedsiębiorca, nie będący płatnikiem składek na ubezpieczenia innych osób, prowadzący działalność samodzielnie, był zobowiązany zapłacić składki na ubezpieczenia za miesiąc październik 2021 r. do 10. listopada 2021 r. Spóźnił się on jednak i opłacił składki po 10 listopada 2021 r. (albo też odprowadził składkę, ale w niepełnej wysokości). Zgodnie z obowiązującymi na tamten okres przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe tego przedsiębiorcy ustało od 1 października 2021 r., czyli od pierwszego dnia tego miesiąca, za który składki zostały opłacone po terminie (lub w niepełnej wysokości).
W takiej sytuacji przedsiębiorca mógł wystąpić do ZUS z wnioskiem o wyrażenie zgodny na opłacenie składek po terminie, gdzie należało wskazać, co było przyczyną tej zwłoki. ZUS rozpatrywał takie sprawy bardzo indywidualnie, analizował wtedy, czy taka sytuacja miała już miejsce u tego przedsiębiorcy czy może jest to sytuacja jednorazowa. Znaczenie miał też tutaj fakt, czy zwolnienie lekarskie, na którym przebywał przedsiębiorca było krótkotrwałe czy trwało przez dłuższy czas.
Jeśli ZUS przychylił się do wniosku i wyraził zgodę na opłacenie składki po terminie to tym samym niwelowane zostawały skutki powodowane nieopłaceniem składki w terminie, a co za tym idzie, przedsiębiorca pomimo opóźnienia dalej podlegał ubezpieczeniu chorobowemu.
Problem pojawiał się w sytuacji, gdy ZUS nie wyraził zgody na opłacenie składek po terminie, ponieważ wiązało się to z tym, że przedsiębiorca „wypadał” z ubezpieczenia chorobowego i jeśli chciał podlegać pod to ubezpieczenie, musiał złożyć wniosek ZUS ZUA o ponowne objęcie go ubezpieczeniem chorobowych. Okres podlegania temu ubezpieczeniu rozpoczynał swój bieg od nowa, czyli znów musiał minąć tzw. okres wyczekiwania, po którym to dopiero przedsiębiorca nabędzie prawo do zasiłku chorobowego, gdy zachoruje.
Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu od 01.01.2022 r.
Ustawodawca wprowadził jednak w tym zakresie zmiany w przepisach i od 1 stycznia 2022 r. przedsiębiorca jest objęty ubezpieczeniem chorobowym od dnia, w którym dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego, do dnia wyrejestrowania się przedsiębiorcy z tego ubezpieczenia, nawet w sytuacji, gdy opłaci on składki na ubezpieczenia po terminie lub w niepełnej wysokości.
Do końca 2021 roku fakt posiadania zadłużenia w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą nie miał znaczenia dla ustalania prawa do zasiłku. Ważnym natomiast było to, czy do zdarzenia doszło w trakcie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu i czy był wymagany okres tego podlegania. Teraz, od 1 stycznia 2022 r., ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy nie będzie ustawało, czyli od dnia zgłoszenia do dnia wyrejestrowania z ubezpieczenia chorobowego przez przedsiębiorcę, podlega temu ubezpieczeniu. Nawet jeśli będzie opłacać on składki po terminie lub w niepełnej wysokości.
Zadłużenie w opłacaniu składek na ubezpieczenia
Prawo do zasiłku chorobowego i innych świadczeń z ustawy zasiłkowej (świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy) będzie przedsiębiorcy przysługiwać tylko wtedy, gdy nie będzie on miał zadłużenia większego niż 1% minimalnego wynagrodzenia (w roku 2022 jest to 30,10 zł). Jeśli przedsiębiorca przystąpi do ubezpieczenia chorobowego, będzie miał wymagany okres podlegania temu ubezpieczeniu i zachoruje to będzie miał prawo do zasiłku chorobowego i ZUS ten zasiłek wypłaci, jeżeli przedsiębiorca nie będzie posiadał zadłużenia przekraczającego ten 1% minimalnego wynagrodzenia.
W sytuacji, gdy przedsiębiorca będzie miał zadłużenie przewyższające 1% minimalnego wynagrodzenia w dacie, kiedy powstanie prawo do zasiłku chorobowego, świadczenie otrzyma dopiero po uregulowaniu tego zadłużenia. Przedsiębiorca ma możliwość dokonania spłaty zadłużenia w terminie do 6 miesięcy od dnia powstania prawa do tego zasiłku. Jeśli zadłużenie nie zostanie w tym terminie uregulowane to prawo do zasiłku ulegnie przedawnieniu. Ta sama zasada dotyczy osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, duchownych będących płatnikami składek na własne ubezpieczenia. Dotyczy ona również zasiłków z ubezpieczenia wypadkowego.
Zmiany te powodują, że ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy nie będzie ustawało, ale jednocześnie oznacza to, że składka na ubezpieczenie dobrowolne będzie dochodzona przez ZUS przymusowo. Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się dokonać zgłoszenia do ubezpieczenia chorobowego to będzie zobowiązany do opłacania na nie składek aż do dnia wyrejestrowania się z tego ubezpieczenia.
Podsumowując, wprowadzone przez ustawodawcę zmiany powodują, że przedsiębiorcy mają niejako motywację do tego, by opłacać zaległości, w szczególności, gdy stają się niezdolni do pracy. W związku z chorobą, koniecznym jest zaprzestanie prowadzenia działalności, a otrzymywanie zasiłku chorobowego staje się jedynym źródłem utrzymania, więc brak zaległości będzie tu stanowił podstawę. Nieuregulowanie zaległości w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do zasiłku spowoduje, że ZUS nie wypłaci przedsiębiorcy tego zasiłku chorobowego, a prawo do samego zasiłku ulegnie przedawnieniu.
